مدرسه امامیه (بابا قاسم) مربوط به سدهٔ ۸ ه.ق است و در اصفهان، خیابان ابن سینا، چهار راه ابن سینا، کوچه بابا قاسم واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۱۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مدرسه باباقاسم از عرفان برخاست، عرفانی که گوهر دین و کششی است به سوی امر قدسی و سرانجام اتصال با خدا. یکی از قدیمی ترین مدارس شهر اصفهان مدرسه «امامیه» است که در اصل نام آن «باباقاسم» بوده و بعدها به «امامی» و «امامیه» نیز خوانده شده است و اکنون آن را با نام «مدرسه امامیه» می شناسند كه در مجاورت مقبره بابا قاسم واقع شده است.
موسس مدرسه
آندره گدار در جلد دوم کتاب آثار ایران آورده است: باباقاسم از عرفای نیمه اول قرن هشتم هجری بود، یکی از مریدان او به نام خواجه سعیدالدین سلیمان بن شرف الدین ابی الحسن بن طالوت دامغانی در سال ۷۲۵ هجری قمری برای او مدرسه ای بنا کرد که از مدارس قدیم است و به نام «امامیه » نیز شهرت دارد. باباقاسم در سال ۷۴۰ هجری قمری درگذشت و پس از وفات، در نزدیکی همین مدرسه مدفون شد و یک سال بعد، خواجه سعیدالدین سلیمان در سال ۷۴۱ بقعه ای بر مزار وی بنا کرد که از آثار باارزش معماری ایران به شمار می رود.
معماری مدرسه
این مدرسه از آثار معماری دوره ایلخانی در ایران است، ساختمان بنا دو طبقه است که پلانی مستطیل شکل دارد و ۴ ایوانی اجرا شده است. در ایوان جنوبی، شبستانی گنبددار وجود دارد که تمام خصوصیات یک مسجد را نیز دارد. این بنا دارای دو طبقه است که حجره های فوقانی و تحتانی دور تا دور صحن را در بر گرفته است. تزئینات بنا شامل کاشی کاری های رنگارنگ، مقرنس و کتیبه است. رنگ لاجوردی که نمادی است از تزئینات دوره ایلخانان مغول در این بنا چشم نواز است. هر كدام از ايوان هاي ۴ گانه اين مدرسه با كتيبه هایي به خط بنایي تزئين شده است. اين كتيبه ها شامل سوره هایي از قرآن مجيد، مطالبي درباره اصحاب حضرت رسول(ص) و احاديث مذهبي است. مهم ترين بخش اين مدرسه از نظر كاشيكاري، ايوان و گنبد جنوبي آن است. نام كاشيكار اين قسمت، شيخ محمد عمر است. محراب مدرسه زيباترين بخش اين بنا را تشكيل مي داده كه با كاشي هاي رنگي تزئين شده بود كه در حال حاضر در مدرسه نيست. از نکته های جالب توجه در این بنا که با آثار پیش از آن تفاوت دارد استفاده از رنگ سیاه در کنار رنگ های سفید و آبی روشن و لاجوردی و قهوه ای است.
کتیبه تاریخ دار مدرسه
تنها کتیبه تاریخ دار بنا در ایوان شمالی آن قرار دارد. این کتیبه تاریخی از قرن هشتم را داراست ولی به صورت نادرستی تعمیر شده در نتیجه رقم دهگان آن خوانده نمی شود. در کتاب آثار ایران، آمده که رقم دهگان این کتیبه جز یک، دو یا سه نمی تواند رقم دیگری باشد. تاریخ ساخت مدرسه را بین سال های ۷۴۵ تا ۷۵۵ هجری می دانند. علت اختلاف نظر در این است که رقم یکان و صدگان سال ساخت بنا که بر روی کتیبه ای نوشته شده خواناست، اما رقم دهگان آن از بین رفته است. نام شیخ محمد بن عمر، استاد کاشی کار بنا در کتیبه های موجود دیده می شود. در عصر صفوی این مدرسه مرجع طلاب شیعه شد و به نام امامیه معروف گشت. نمای خارجی صحن و ایوان های بزرگ با کاشی های مخصوص تزئین شده که نظیر آن تنها در محراب صفه عمر در مسجد جمعه اصفهان دیده می شود. کتیبه ای در مقبره بابا قاسم حاکی از آن است که ابوالحسن طالوت دامغانی در سال ۷۴۱ چندین بنا شامل مقبره بابا قاسم و بناهای دیگری را به پایان رسانیده است.
دیدگاه آندره گدار درباره مدرسه باباقاسم
آندره گدار مدرسه امامی را متعلق به این مجموعه می داند و معتقد است مجموعه فوق تنها مقبره و مدرسه نبوده و دست کم یک ساختمان دیگر را نیز شامل می شده است. وی به یک قطعه کاشی با تاریخ ۷۵۵ متعق به بنای از بین رفته اشاره می کند که در ایوان جنوبی مدرسه نصب شده بود. در سال ۱۳۳۵ شمسی، کاشی های سردر مدرسه از بین رفته بود، ایوان شمالی شکاف بزرگی برداشته و بیش تر کاشی های آن تخریب شده بود. وی می افزاید در آن زمان حجرات فوقانی مدرسه خراب شده و برخی از آنها به تصرف همسایگان در آمده بود. بعد از این زمان دالان ورودی مدرسه بازسازی شد و مرمت هایی توسط اداره حفاظت آثار باستانی در بنا انجام گشت. امروزه نیز ایوان بزرگ شمالی دارای شکست و نشست می باشد و کاشی کاری های بنا در حال ریزش است.
محراب مدرسه باباقاسم در موزه متروپلیتن
در گنبدخانه مدرسه یک محراب کاشی کاری نفیس وجود داشته که در موزه متروپولیتن نگهداری می شود. مرین کرین تاریخ محراب را با توجه به دیگر کاشی های پیدا شده در بنا سال ۷۵۵ تعیین کرده است ولی آندره گدار تزئینات محراب را شبیه کاشی کاری مقبره باباقاسم و نقوش گل و بته آن را متعلق به نیمه دوم این قرن می داند. پرفسور پوپ نیز در این باره می نویسد که تزئینات محراب آنچنان به تزئینات مقبره بابا قاسم شبیه است که به نظر می رسد هر دو کار یک هنرمند بوده اند. محراب مدرسه امامیه از زیباترین بخش های آن به شمار می رفت که اکنون در موزه متروپولیتن نگهداری می شود. این محراب با نقوش گیاهی، هندسی و به خط نسخ(در قاب محراب) و کوفی تزئینی(در قوس جناغی محراب) مزین شده است. در این تزئینات رنگ های سفید و آبی فیروزه ای زرد طلایی و سبز کم رنگ بر زمینه ای فیروزه ای به کار گرفته شده است.
